Bu yazımızı anne olmayı isteyen, zaten anne adayı olan ve yeni anne olmuş kadınlara izin ve çalışma haklarıyla ilgili bilgi vermek için hazırladık.
Doğum izni ne zaman başlar? Ücretli ve ücretsiz doğum izninin süresi ne kadardır? İzin bittikten sonra işe döndüğünüzde işten atılmış olma ihtimaliniz var mıdır? İş yerinin, yeni doğum yapmış ve emziren kadınlar için alması gereken önlemler var mıdır, bunlar nelerdir? Süt izninin süresi ne kadardır? Aklınızdaki tüm bu sorular için yazımızı okumanızı tavsiye ediyoruz.
Hamile kadınlar doğuma ne kadar süre kala çalışabilir?
Doktor raporu ve izni ile hamile çalışanlar doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilir, geriye kalan 5 haftalık süre ise doğum sonrası kullanacak olduğunuz 8 haftalık süreye eklenir. Daha sonra yine doktor raporu ve doğum sonrası kadının sağlık durumuna ve çalıştığı yerde yaptığı işin niteliğine bağlı olarak bu izin süresi geçişi iş göremezlik raporu ile uzatılabilir. Bu durumda bu raporla sağlık raporunun sonuçları doğar.
Mazeret izni hamilelikte kullanılabilir mi?
Hamilelik süresince işveren çalışana gerekli sağlık kontrollerinin ve periyodik muayenelerin yapılması için ücretli mazeret izni vermek mecburiyetindedir. Gebe çalışanın doktora gitmesine izin verilmemesi ya da bu izinlerin ücretsiz izne çevrilmesi söz konusu dahi olamaz. Bu gibi bir durum olduğunda çalışanın hakları temel alındığından çalışanın haklı fesih sebebi doğar, yani kıdem tazminatını talep ederek derhal işten istifa edebilir.
Şu anki yasada kadının doğum izni süresi ne kadardır? Bu izin kadın tarafından ne şekilde kullanılabilir?
Çalışan hamile kadına gebeliği ve annelik süresi içerisinde çeşitli izinler verilerek bu dönemlerin çalışmadan ya da kısmi zamanlı olacak şekilde çalışarak geçirilmesi sağlanmaya çalışılır. Bu hakların en başında hamile çalışanın doğum öncesi ve doğum sonrası ücretli ve ücretsiz izinleri düzenlenmesi vardır. 4857 sayılı İş Kanunu´nun 74´üncü maddesine göre, hamile çalışanın doğumdan 8 hafta önce ve doğumdan 8 hafta sonra olmak üzere toplamda 16 hafta izni mevcuttur. Çoğul gebelik olması durumdan doğumdan önceki 8 hafta olan izne 2 hafta daha eklenmesi gerekir.
Ücretli izin esnasında hamile kadının çalıştığı kurum sigortasını ödemeye devam eder mi?
Ücretli doğum izni bittiğinde çalışan kadının 6 aylık ücretsiz izin hakkı vardır. Bu 6 aylık ücretsiz izin hakkını işveren vermek zorundadır, vermemek gibi bir hakkı yoktur. Bu sürenin özelliği kıdem tazminatı ve yıllık izin hesaplamalarında bu izin süresinin hesaba katılmamasıdır.
Çalışan anne adayının doğum izni için hangi evrakları hazırlaması gerekiyor?
Kadının öncelikle hamile olduğuna dair belgeyi alması gerekiyor. Bu belgeyi aldıktan sonra çalıştığı iş yerinin insan kaynakları veya muhasebe bölümüne veya diğer gerekli bölümlerden birine göndermesi gerekiyor. Hamile kadınlar hamile olduklarına dair belgeyi gittikleri hastanenin kadın doğum servisinden temin edebilirler. Daha sonra belgeyi bağlı olduğu sigorta kurumuna ulaştırması ve aynı zamanda kendi çalıştığı iş yerine de bilgi vermesi gerekiyor. Bağlı olduğu sigorta kurumuna haber vermek özellikle önemlidir çünkü bu belge hem doğum izninin başlaması hem de diğer gerekli işlemlerin yapılabilmesi ve özellikle de hamilelikle ilgili haklarının işleme konulması için çok önemlidir.
Hamile kadın doğum izni sırasındayken yerine başka biri alınmışsa, işe geri dönmek isteyen hamile kadının işe alınmama riski var mıdır?
Ücretli doğum izninin bitiminde hamile kadının 6 aylık daha ücretsiz izin hakkı vardır. Kadının doğum öncesi ve sonrası 8 haftalık izni ile 6 aylık ücretsiz izni birleştiğinde 10 ay ediyor ve bu aslında izinde olan kadının yerine başka bir işçinin alınmasını işletme açısından zorunlu kılan bir durumdur. Ancak yine de doğum izninden dönen bir kadının işine geri alınmaması söz konusu daha olamaz. Hatta işe başladığında öncekine nazaran daha düşük bir mevkide, daha kötü sosyal şartlarda, daha düşük maaşla ve kariyerine uymayan bir işte çalıştırılması bile mümkün değildir. Bu durumda çalışan kadın işçi iş sözleşmesini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatını talep edebilir.
Hamile olduğu için işten çıkarılan kadının yasal olarak ne yapması gerekir?
Hamile olduğu için işten çıkarılan kadının çalıştığı iş yerinde 30´dan fazla işçi çalışıyorsa, kendisi en az 6 aydır bu iş yerinde çalışıyorsa, iş sözleşmesinin feshi tarihinden başlayarak 1 ay içerisinde işe iade talebinde bulunarak dava açabilir. Eğer bu şartları taşımıyor ise, kötü niyet tazminatı talep edebilir ve bu tazminat da ihbar süresinin 3 katı kadar tazminat tutarındadır.
Babanın doğum izni ne kadardır?
Mevcut kanunlarımızda baba için belirlenmiş bir izin süresi bulunmamaktadır. Ancak gerek doğumun getirdiği psikolojik sonuçlar hem de babaya düşen evraksal işler için babaya da bir izin süresi verilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
İş yeri hamile, yeni doğum yapmış ve emzirmekte olan kadınlar için ne gibi önlemler almak zorundadır?
Hamile bir çalışan günde 7 saatten daha uzun süre çalışamaz, ayrıca iş yerinin gebe çalışanın gebeliğini sağlıklı şekilde geçirmesi için birtakım önlemler alması gerekir, hatta gerekiyorsa hamile kadının çalışma yeri ve şekli değiştirilebilir. Doğum izni sonrası ücretsiz izin kullanmadan işe başlayan kadın işçiye de aynı hamile kadın gibi, doğum kontrollerine giderken ücretli izin verilmesi gerekir. Ayrıca 100-150 kadın işçi çalıştıran yerlerde emzirme odası bulunması gerekir.
Hamile, yeni doğum yapmış ve emzirmekte olan kadınlar günde en fazla kaç saat çalışabilir?
Hamile ve çocuğu henüz bir yaşına basmamış bir kadın hiçbir şekilde günde 7 buçuk saatten fazla çalışamaz.
Sosyal Güvenlik Kurumu´ndan doğum yardımı parası alınabilir mi? Bunun şartları nelerdir?
Doğum parasını alabilmek için öncelikle doğum olayının gerçekleşmiş olması gerekir. Ayrıca doğum öncesinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta priminin bildirilmiş olması, istirahat başladığında sigortalılığın sona ermemiş olması ve bu istirahatli sürede işçinin iş yerinde çalışmamış olması gerekir. Bu bütün şartların sağlandığı takdirde çalışan kadın günlük brüt ücretinin 2/3ünü doğum parası olarak alır. Yani bu demek oluyor ki, 16 haftalık izin süresinde 112 günlük ücret, 18 haftalık izin süresinde ise 126 günlük ücret alınacaktır.
Süt izni ne demektir, süresi ne kadardır? Toplu şekilde kullanılması mümkün müdür yoksa bölünebilir mi? İş verenin süt iznini vermemek gibi bir hakkı var mıdır? Süt izni verilmeyen kadının ne gibi hakları vardır?
Süt izni, çalışan kadının çocuğu 1 yaşını doldurana kadar günde 1,5 saat olarak kullanacağı, amacı çocuğunun anne sütü ihtiyacını gidermek olan izindir. Bu iznin bölünmesi mümkün değildir, toplu şekilde kullandırılamaz veya parası verilemez. Çünkü bu durumlar iznin verilme ve düzenlenme amacına aykırıdır. İşveren süt iznini her koşulda vermek zorundadır ve eğer bu izni vermezse çalışan kadın iş sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir. Bu durumda kıdem tazminatına da hak kazanacaktır. Ancak uygulamada en zor kullanılan izin maalesef süt iznidir. Özellikle büyük şehirlerde amacına uygun olarak kullanılması en zor olan haktır. Bu nedenle genellikle kadının mesaiye 1,5 saat geç başlaması ya da işten 1,5 saat erken çıkması şeklinde kullanılır. Bu süt iznini ne şekilde kullanılacağını belirleyecek olan kişi kadındır, bu iznin kullanım şekli iş veren tarafından belirlenemez.