Kardeş Kıskançlığı Nedir?

Her anne babanın ikinci çocuk dünyaya geldikten sonra karşılaştığı bir durum. Günümüzde kadınların da erkekler kadar çalışma hayatında faal olması ve anne babaların çocuklarını bebeklik döneminde güven ile birilerine teslim edememesi gibi nedenlerle artık her ailede bir ya da iki çocuk var. Hal böyle olunca anne babalar çocuklarını adeta birer prens ve prenses edası ile büyütüyorlar. İlk çocuk ilk göz ağrısı mantığı ile daha doğmadan şımartılmaya başlanıyor. İlerleyen dönemlerde de maddi manevi ne isterse veriliyor. Bu kadar çok benmerkezci durumdan sonra aileye yeni bir üyeyi yani kardeşi benimsemekte zorlanıyor hatta kıskanıyor. Bu durum yalnızca kardeş açısından da gerçekleşmiyor. Kardeş çocukları bile büyük olan küçük olanı kıskanıyor. Bunun ise sebebi anne baba çalıştığı için en güvenilir kişi olarak çocuklara okul cağına gelene kadar büyükanneler büyükbabalar bakıyor. Yeni bir üye kardeş ya da kuzen olsun fark etmeksizin büyük çocuğun zihninde ilgiyi ve sevgiyi ikiye bölüyor olarak düşünülüyor. Elbette bu durumu derecelendirecek bazı skalalar var ve bu durumla doğru mücadele etmenin de yolları var.  

Bu derecelendirmek uzmanlar şu şekilde yapıyor;

• Ailenin yeni üyesi yani kardeş geldikten sonra anne babanın tutumu nasıl oldu ya da değişti mi
• Büyük olan çocuk ile anne baba arasında yerleşen ilişki biçimi
• Çocuğun yaşı
• Büyük çocukla kardeşin tanıştırıldığı anda ki kullanılan tanıştırılma biçimi
•  Kardeş doğmadan önce büyük çocuğa bu durumun doğru aktarılması ve bu değişen dönemi kontrol edebilmek.

Kardeş kıskançlığı nasıl anlaşılır?

Elbette bu süreci doğru yönetmek gerekir. Aileye yeni üyelerin katılmasının normal olduğu abi ya da abla olmanın aslında güzel olduğu çocuğa anlatılmalı ve bu anlatım sırasında çocuğa gereğinden fazla sorumluluk yükleyen cümleler kurulmamalıdır. Genellikle kardeş kıskançlığı 5 yaş ve altındaki çocuklarda daha şiddetli duygu ve davranışlarla geçer. Bebek geldiğinde ilginin bölündüğünü hatta anne babanın kendisini sevmediğini düşünür büyük kardeş. Bu sevgi ve ilgiyi geri kazanabilmek adına taklitsel davranışlar sergiler ya da bebeğe zarar verir. Bebeği ısırmak, bağırmak ya da eşyalarına zarar vermek bu davranışlara örnektir. Bebeği taklit ederse kaybettiğini düşündüğü ilgi ve sevgiyi tekrar kazanabileceğini düşünür ve onun gibi davranır. Bu davranışlar parmak emmek, altını ıslatmak, geceleri ağlamak, biberonla süt içmek, emeklemek ya da bebekçe konuşmak olabilir. Bunların dışa vurumunu gösteremeyen kardeşlerde mastürbasyon yapma durumu da görülür. Bu durum da kesinlikle bir pedagog destek almalısınız. Bu durum onun zihninde bir kaçıştır ve sadece bu konuda değil çocukluk cağındaki diğer problemlerle de bu şekilde başa çıkmaya çalışır.

En yoğun ne zaman yaşanır?

Kardeş kıskançlığı elbette insanın fıtratında var olan kıskançlık dürtüsünün bir dışa vurumudur.  Kardeş kıskançlığı her yaş aralığında olabilecek bir durumdur ancak en sık olarak 2 ile 6 yaş arasında görülür. 2 yaş öncesinde çocukluktan ziyade bebeklik dönemindedir ve bu dönemde bilişsel olarak bir kardeşin varlığını algılayamaz dolayısıyla kıskanma ve bu konu da geri dönüşü sert tepkiler veremez. 7 yaş ise zaten okul çocukluğu dönemi olduğu için hem arkadaşlarının da kardeşinin olduğunu görerek bunun korkulacak bir durum olmadığını anlar hem de bilişsel olarak muhakeme yapabilir. Yani neden sonuç ilişkisi kurabilir. O yaşlarda çocuklar kendilerini çocuk adam gibi hissettikleri için bunun dışa vurumu olarak birini koruyup kollamak ablalık abilik yapmak ister bu sebeple 7 yaş sonrasında bebekler büyük çocuk bir kıskançlık sebebi olmayabilir hatta bu durum onları hoşnut edebilir.

2-6 yaş arasında ise kıskançlık had safhadadır. Bu kıskançlığın dışa vurumları da sert olur. Eve gelen yeni bebeği kardeş olarak değil sevgi ve ilgisini paylaşmaya gelen bir rakip olarak görür.

Bu kıskançlıkla nasıl başa çıkmalı?

• Çocuktan önce siz kendinizden emin bir profil çizmeli ve telaş etmemelisiniz. Gülümseyerek onun abi ya da abla olduğunu ona anlatmalısınız.
• Yeni gelen bebeğe davranış saklınızın büyük kardeş bebek iken ona yapılan ile aynı olduğunu vurgulayın.
• Büyük kardeşin bebeklik fotoğraflarını göz önünde bulundurun ve sürekli olarak bebekken onunla da ilgilendiğinizi hatırlatın.
• Bebek doğduğunda bir süre annesine daha çok ihtiyacının olacağını bu sebeple onunla annenin kolay ilgilenebilmek için annenin onunla aynı odayı paylaşması gerektiğini ve daha sonra bebeğin odasına döneceğini anlatın.
• Bebeğin adı ya da odası hazırlanırken büyük çocuğun fikrini alın ve ona dışlanmadığını aile bütünlüğünün devam ettiğini gösterin.
• Bebekle ilgilenirken büyük çocuğun küçüklük anılarını anlatın. Kardeşine yaptığımız her şeyi sana da yaptık aynı anılara seninle de sahibiz izlenimi verin.
• Anne ve baba olarak birlikte ve ayrı ayrı büyük çocukla vakit geçirin.
• Sen ablasın ya da abisin idare et demek çok çok çok yanlış bir tutum. Bu demokratik aile yapısına uymadığı gibi büyük çocuk o an için bunu kabullene de daha sonra bunun öfkesini çok sert bir şekilde belli eder. Hatta sürekli olarak rol model gösterilmek ona gereksiz ve büyük bir sorumluluk yükler ve bu sorumluluk çocuğa ağır gelir.
• Kıskançlık insanın fıtratında olan bir durumdur. Bizler bile yetişkin bireyler olarak zaman zaman bu duyguyu yaşıyorken küçücük bir çocuğunda bunu yaşaması çok normal. Bu sebeple kardeş kıskançlığından kaçmadan bu durumu doğru yönetin.
• Büyük çocuk kardeşini kıskanmasın diye gereğinden fazla ilgi göstermeyin ya da onu hediyeler boğmayın. Siz böyle davranırsanız büyük kardeş bu durumu bir oyun hâline getirir be kıskançlığı kullanarak istediklerini yaptırır.
• Eğer küçük kardeşe yönelik bir şiddet varsa ona bağırmadan bunun doğru bir iletişim tekniği olmadığını anlatın. Bu duruma neyin sebep olduğunu konuşarak halledin . Bu konuşmayı yaparken bebekle ilgilenmeyin yani bir yandan onu uyuyayım öte yandan büyük kardeşle konuşayım demeyin. Özellikle anne ile olan tensel temas sarılma ve benzeri durumlar bebeklikten itibaren çocuğu rahatlatır ve bu konuşma esnasında onu kucağınıza alın ya da onunla göz hizasında konuşun. Onun boyuna inmediğiniz konuşmalarda çocuk bunu tehdit olarak algılar ve üzerinde baskı gibi düşünür. Onunla aynı göz hizasına geldiğinizde ise denk demokratik bir iletişim olduğunu düşünür ve sizinle daha rahat konuşabilir. Ayrıca bu konuşmada sen bunu böyle yaptığın için böyle oldu gibi sen dili ile iletişim kurmak onu suçlamak olur bu sebeple ben dili ile iletişimi tercih edin. Örneğin böyle yapsaydın daha iyi olmaz mıydı ya da biz böyle yapmıyoruz sende yapmamalısın gibi cümlelerle iletişimi daha etkili hale getirin.

Unutmayın ki bu durum özellikle 2-6 yaş arasında şiddetli bir şekilde olacaktır. Bu duruma karşı savaş açmayın ve bu kriz durumunu doğru yönetin.  Bebek için yapılan faaliyetlerde büyük çocuğa da yer verin. Büyük çocuğu televizyon karşısına oturtmak ya da eline telefon vermek bu durumla mücadele şekli değildir. Onu da bebeğin bakımına ortak ederek aferin ablası ya da abisi diyerek onu destekleyin. Bebekle vakit geçirmesine izin verin ve seninle kardeşin çok mutlu diyerek aralarında iletişim köprüsü kurun.